Η Υψηλή Γέφυρα Σερβίων περιγραφική και ιστορική αναδρομή.
Από το cerbiwnfrouros.blogspot.gr
Η Υψηλή Γέφυρα Σερβίων, είναι η ιστορική συνέχεια ενός τρόπου μετάβασης
και διακίνησης ανθρώπων και αγαθών στην νότια λεκάνη της Δυτικής Μακεδονίας.
Είναι η 5η μεγαλύτερη και εντυπωσιακότερη, από μια σειρά γεφυρών κι
αυτή που ενώνει τις δυο πλευρές της Λίμνης Πολυφύτου, χαραγμένη στον πανάρχαιο
οδικό άξονα που ένωνε την Βόρειο με την Κεντρική Ελλάδα. Όλες οι προηγούμενες
που αναφέρονται στον 20ο αιώνα (1890 και έπειτα) και τις οποίες
γνωρίζουμε, εξυπηρετούσαν ποταμό, τον
Αλιάκμονα.
Ο Αλιάκμων είναι το μεγαλύτερο ποτάμι της Ελλάδας με μήκος 320 χλμ
περίπου, πηγάζει στο Γράμμο και εκβάλει στο Θερμαϊκό κόλπο. Ο Ησίοδος και η
Ελληνική Μυθολογία τον περιγράφουν σαν ποτάμιο θεό, παιδί του Ωκεανού και
της Τηθύος. Κατοικείται από τον
Νεολιθικό άνθρωπο, τουλάχιστον από την 6η χιλιετία Π.Χ..Αυτό
μαρτυρείται από παλιές αλλά και σημερινές αρχαιολογικές
ανασκαφές, γύρω από τη γέφυρα και τη λίμνη. Υπήρξε ξεκάθαρα ποτάμιος πολιτισμός
σύμφωνα με τα ευρήματα και τη βεβαιωμένη συνήθεια του ανθρώπου να ζει δίπλα σε
άφθονο νερό.
Όταν έχουμε να κάνουμε με τη διέλευση και τη μετακίνηση, ατομική ή
μαζική, ο νους του ανθρώπου, έβρισκε λύσεις για να νικήσει το υδάτινο στοιχείο,
με μια γέφυρα ή μια πλωτή κατασκευή. Με την εκτίμηση ότι πάντα και με κάποιο
τρόπο, κάτι σχετικό προϋπήρχε και έλυνε το μεταφορικό πρόβλημα, φτάνουμε στο 1500 και σε ένα
οθωμανικό κατάστιχο. Εκεί μαθαίνουμε για τη Γέφυρα των Σερβίων και για την
διέλευση απ αυτήν ΄κοπαδιών και αμνοεριφίων’. Το 1800 πάλι και από τους δυο
γνωστούς περιηγητές της εποχής, τον Γάλλο Pouqueville και τον Άγγλο Leake πληροφορούμαστε ότι με τα άλογά
τους επιβιβάστηκαν σε -μάλλον φορτηγό- ποταμόπλοιο στον Αλιάκμονα, καθώς
κατευθύνονταν από την Κοζάνη για τα Σέρβια. Γέφυρα δεν αναφέρεται διότι, η
μεταφορά πιθανότατα γινόταν με το πλοίο.
Ερχόμαστε στο γνώριμο 1912 και την απελευθέρωση της περιοχής μας, όπου
οι αναφορές για τη γέφυρα είναι φυσικά πολλές. Είναι η πρώτη μεταλλική γέφυρα
και η κατασκευή της προσδιορίζεται μεταξύ
1884-1890 (Λιούφης, Κ.Κοεμτζόπουλος). Αν και κάποιοι ισχυρίζονται ότι η
γέφυρα κτίστηκε το 1912, από Προξενικό έγγραφο τον Μάρτιο του 1900, μαθαίνουμε
ότι ‘αγωγιάται ομογεννείς…..καθ’ οδόν
παρά την γέφυρα Σερβίων’. Τον Απρίλιο του 1941 οι συμμαχικές δυνάμεις και
συγκεκριμένα Νεοζηλανδοί, θέλοντας να εμποδίσουν τους Γερμανούς υποχωρώντας ,
ανατίναξαν την μεταλλική γέφυρα. Οι
Γερμανοί κατασκευάζουν αμέσως άλλη πρόχειρη στην ίδια θέση με την προηγούμενη, η
οποία είναι ξύλινη. Δυο χρόνια περίπου μετά, τον τραγικό και μαρτυρικό για την
περιοχή Σερβίων Μάρτη του 1943, Έλληνες αντάρτες πυρπολούν την ξύλινη γέφυρα,
επιδιώκοντας την καθυστέρηση των Ιταλικών στρατευμάτων να φτάσουν έγκαιρα και
να βοηθήσουν στη μάχη του Φαρδυκάμπου. Αμέσως το μηχανικό των Ιταλών
κατασκευάζει νέα ξύλινη γέφυρα την τρίτη στον 20ο αιώνα, αφού σαν
αντίποινα έχουν καταστραφεί τα Σέρβια και ακολούθησαν πολλά άλλα χωριά.
Το 1953 κατασκευάζεται η νέα Γέφυρα Σερβίων μεταλλική πάλι(2η)
και η τέταρτη στη σειρά. Μέχρι των 45 ετών κάτοικοι της περιοχής
και είναι αυτή που εξυπηρέτησε τον κόσμο για 20 χρόνια. Χρόνια που το αυτοκίνητο,
μπήκε για τα καλά στη ζωή του Έλληνα. Ποιος δεν θυμάται τις ομορφιές του ποταμιού σε
εκείνο το σημείο, τις βόλτες και τις βουτιές στα ήρεμα και ρηχά νερά, το ψάρεμα, το
φυλάκιο της Χωροφυλακής και την Αγία Βαρβάρα που από το 1948 που εγκαινιάστηκε,
συγκέντρωνε πολύ κόσμο για την θαυματουργή της εικόνα και τη λιτή ομορφιά της.
Η γραφική αυτή γέφυρα του ποταμιού δεν καταστράφηκε από κανέναν. Ζει στη μνήμη
όλων και ξεκουράζεται στο βυθό της
λίμνης από τον Δεκέμβρη του 1973. Σκεπάστηκε όπως και το χωριό Νεράιδα, που
βρισκόταν εκεί κοντά, από τα νερά που σχημάτισαν την Λίμνη Πολυφύτου. Το
πλούσιο φωτογραφικό υλικό της εποχής, μας δείχνει με μοναδικό τρόπο την γέννηση
της νέας γέφυρας και το σβήσιμο της παλιάς.
Η ανάγκη για άρδευση του κάμπου της Βεροίας και της Θεσσαλονίκης και η
παραγωγή ενέργειας, επέφερε την δημιουργία υδροηλεκτρικού φράγματος στο χωριό
Πολύφυτο. Εξάλλου τα νερά του Αλιάκμονα έπρεπε να τιθασευτούν, γιατί συχνά
πλημύριζαν την Ημαθία και υπήρχε η πρόβλεψη ότι
στο μέλλον το πολεοδομικό συγκρότημα της συμπρωτεύουσας θα είχε πρόβλημα
με το πόσιμο νερό. Οι λόγοι αυτοί επέβαλαν
το τεράστιο έργο και τον σχηματισμό της τεχνητής λίμνης. Μια λίμνη που απλώνεται σε 30χλμ,
κατέκλυσε 54.000 στρέμματα, αρδεύει 1.300.000 και το υψόμετρο της είναι 300μ
περίπου.
Η Υψηλή Γέφυρα Σερβίων ένα σπουδαίο και υπερσύγχρονο έργο για την Ελλάδα
τότε, πραγματοποιήθηκε μετά από αγώνα, πιέσεις και την αποφασιστική παρέμβαση
Σερβιωτών σε αρμοδίους στο ανώτερο επίπεδο. Ταλαιπωρήθηκαν πολύ οι κάτοικοι της
περιοχής μας, όταν αναγκάζονταν να ταξιδέψουν στην Κοζάνη μέσω Αιανής και
έπρεπε να δοθεί οριστική λύση στο σοβαρό πρόβλημα που προέκυψε με την διακοπή
της συγκοινωνίας στον Εθνικό δρόμο Λάρισας-Κοζάνης γενικότερα. Η αποκατάσταση
έγινε με τον πιο ιδανικό τρόπο, αφού η νέα γέφυρα αποτέλεσε τεχνικό θαύμα για
την εποχή της και όπως συνηθίσαμε για 3 δεκαετίες να αναπαράγουμε με καμάρι όλοι
μας, ήταν η μεγαλύτερη (1371μ) των Βαλκανίων και η ομορφότερη της Ελλάδας.
Μέχρι τα σκήπτρα να πάρει αυτήν του Ρίου στον Κορινθιακό κόλπο.
Η Υψηλή Γέφυρα Σερβίων είναι τοξωτή, στοιχείο ασφάλειας και σταθερότητας
αφού απορροφώνται κολώνες που
κατασκευάστηκαν όπως και η θεμελίωση, πριν τη δημιουργία της λίμνης. Είναι
κενές στο εσωτερικό τους, το οποίο περιέχει νερό κάτι που επιφέρει περισσότερη
σταθερότητα. Στα πέδιλα και τα αναχώματα της θεμελίωσης χρησιμοποιήθηκε
αμμοχάλικο από το υπάρχον φυσικό υλικό του ποταμού. Τα υλικά συνολικά που
συντέλεσαν στην κατασκευή ήταν ισχυρό σκυρόδεμα, σίδερο και χάλυβας. Ο φορέας
(δρόμος) κατασκευάστηκε με την βοήθεια γερανογέφυρας κι αφού είχε σχηματιστεί πλήρως η λίμνη. Το βάθος
της λίμνης στα κεντρικά βάθρα της γέφυρας ξεπερνά τα 50μ. Το συνολικό κόστος
κατασκευής της γέφυρας ήταν 320.000.000 δρχ. Σ αυτό η συμμετοχή της ΔΕΗ ήταν
86,5% και του Υπουργείου Δημοσίων Έργων στο 13,5%. Ανάδοχος η κοινοπραξία των
«ΞΕΚΤΕ» Α.Ε. και «ΣΚΑΠΑΝΕΥΣ» Α.Τ.Ε. Η χρόνια χρήση της και οι φθορές του καθ
αυτού δομικού έργου, επιβάλλουν την συντήρηση της σε τακτά χρονικά διαστήματα
και εναπόκειται στην μέριμνα των τεχνικών υπηρεσιών της Περιφέρειας Δυτ.Μακεδονίας.
οι ταλαντώσεις. Σε σχέση με όλες τις προηγούμενες γέφυρες που
το μήκος τους δεν ξεπερνούσε τα 250μ και ήταν ευθύγραμμες, η νέα είναι
καμπυλωτή και το μήκος όπως και το πλάτος (13,50μ) εντυπωσιάζει. Αποτελείται
από 27 γιγάντιες
Για το τεράστιο αυτό έργο, εργάστηκε και απασχολήθηκε μεγάλο κομμάτι του
ντόπιου πληθυσμού και τα κέρδη για την οικονομία γενικότερα της περιοχής μας
ήταν σαφέστατα μεγάλα. Στη κοιλάδα του Αλιάκμονα απλώθηκε μια μεγάλη μακρόστενη
λίμνη, αλλάζοντας ριζικά το τοπίο και την μορφολογία του εδάφους και
μακροχρόνια έδωσε νέο διαφορετικό χαρακτήρα, μαζί με την νέα εκθαμβωτική γέφυρα
και το νέο οικισμό του παλιού χωριού της Νεράιδας. Οι λιγοστοί αλλά ικανότατοι
κάτοικοι του, αξιοποίησαν στο έπακρο και εξάντλησαν τις δυνατότητες που είχε ο άγονος γυμνός
βράχος, αλλά διατηρεί το πλεονέκτημα να βρίσκεται στην βόρεια είσοδο της
γέφυρας. Εκεί στην κορυφή του λόφου ο συνδυασμός της μαγευτικής θέας , με τις υψηλές
παρεχόμενες υπηρεσίες αναψυχής και εστίασης που παρέχονται, έχουν κατατάξει σε
πόλο έλξης την Νεράιδα και είναι ο υπ αριθμόν ένα προορισμός του Δήμου,
αποτελώντας μέγιστο τουριστικό κεφάλαιο. Στην νότια είσοδο της γέφυρας δεσπόζει
η νέα Αγία Βαρβάρα με τον ωραίο περιβάλλοντα
Η Υψηλή Γέφυρα Σερβίων μαζί με τη Λίμνη Πολυφύτου αποτελούν σίγουρα ένα
από τα πρώτα αξιοθέατα της Δυτ. Μακεδονίας. Τα εκατομμύρια των ανθρώπων που την
έχουν επισκεφτεί εδώ και σαράντα χρόνια, είτε ταξιδεύοντας, είτε διαπερνώντας
την καθημερινά ζώντας εδώ, έχουν όμορφες εικόνες και συναισθήματα να θυμηθούν
και να νοιώσουν. Όσοι για πρώτη φορά περνούν από τα μέρη μας εντυπωσιάζονται
και σταματούν για να αποθανατίζουν τις εικόνες με τη φωτογραφική τους μηχανή,
ενώ πλήθος ερασιτεχνών ψαράδων δημιουργούν την γνώριμη εικόνα στον περιπατητικό
διάδρομο που υπάρχει δεξιά και αριστερά στη γέφυρα, απλώνοντας τα τσαπαρί τους στο
νερό, με σκοπό να αλιεύσουν κάτι, από τον πλούσιο σε ψάρια βυθό.
Ο συνδυασμός γέφυρα, Νεράιδα, σπορ και ψάρεμα
στη λίμνη, μαζί με τα υπόλοιπα αξιόλογα αξιοθέατα του Δήμου μας, που είναι τα
ιστορικά μνημεία και ο εξαίσιος καταπράσινος ορεινός όγκος, συνθέτουν την ήρεμη
και ευχάριστη ολιγοήμερη εκδρομή και απόδραση, κάτι που θα έδινε στον τόπο, μια
μόνιμη τουριστική αναφορά. Είναι ομολογημένο αυτό από τους φορείς τους
αρμοδίους και τους πολίτες του Δήμου μας και πρέπει να δοθεί μια εκκίνηση
σχεδιαστικά και οργανωτικά. Καθυστερεί εδώ και πάρα πολλά χρόνια η
πραγματοποίηση του οράματος αυτού, που θα μεταμορφώσει την περιοχή.
