Ενα πραξικόπημα που δεν το περίμενε κανείς
Ο στρατός έχει ανατρέψει την κυβέρνηση στην Τουρκία τουλάχιστον τρεις φορές από το 1960. Το «Συμβούλιο για την Ειρήνη στην Πατρίδα», όπως ονομάζεται η στρατιωτική οργάνωση που έκανε το πραξικόπημα, ανακοίνωσε αυτή τη φορά ότι ανέλαβε τη διοίκηση της χώρας για να αποκαταστήσει τη συνταγματική τάξη, τα δικαιώματα, τις ελευθερίες, το κράτος δικαίου και την ασφάλεια των πολιτών. Ολοι όσοι έχουν εμπλακεί σε πράξεις προδοσίας, τόνισε, θα οδηγηθούν στη δικαιοσύνη.
Και ενώ οι φήμες για το πού βρίσκεται ο πρόεδρος Ερντογάν και σε ποιες χώρες έχει ζητήσει άσυλο οργιάζουν, ένας αναλυτής που παρακολουθεί την Τουρκία από κοντά, ο Τιμ Ας, λέει στους Financial Times ότι το πραξικόπημα που σημειώθηκε την Παρασκευή το βράδυ ήταν εντελώς απροσδόκητο. O Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και το AKP έχουν εδώ και χρόνια συγκρουστεί με τον στρατό και τα συμφέροντά του. Η εχθρότητα του κυβερνώντος κόμματος απέναντι στο στρατό οφείλεται στη λαϊκή κληρονομιά της τουρκικής δημοκρατίας, της οποίας ο στρατός ήταν ιστορικά ο εγγυητής. Η άνοδος του ΑΚΡ συνοδεύτηκε από την εξασθένηση του στρατού, ο οποίος αναμιγνυόταν όλο και λιγότερο στις δημόσιες υποθέσεις. Ακολούθησαν διώξεις στους κόλπους του στρατού και η ανάληψη του ελέγχου των ενόπλων δυνάμεων από την κυβέρνηση.
Σταδιακά όμως οι σχέσεις ανάμεσα στον πρόεδρο και το Γενικό Επιτελείο βελτιώθηκαν. «Οι περισσότεροι θεωρούσαν ότι ο Ερντογάν είχε συμφιλιωθεί με τα παλιά στοιχεία του βαθέος κράτους της Τουρκίας, σε μια προσπάθεια να ελέγξει τους ανθρώπους του δικτύου Γκιουλέν», λέει ο Τιμ Ας. Τον τελευταίο καιρό είχαν σημειωθεί μάλιστα κάποιες πολύ ενδιαφέρουσες εξελίξεις στην Τουρκία, και ιδίως στην εξωτερική της πολιτική, με κυριότερες από αυτές την προσέγγιση με τη Ρωσία και το Ισραήλ, καθώς και επικείμενες συμφωνίες με τη Συρία.
Την έκπληξή τους εξέφρασαν αξιωματούχοι του ΝΑΤΟ
Την έκπληξή τους για το πραξικόπημα εξέφρασαν και αξιωματούχοι του ΝΑΤΟ. Όπως μεταδίδει η Wall Street Journalαπό τις Βρυξέλλες, οι αξιωματούχοι αυτοί επισήμαιναν ανωνύμως ότι ενώ ο τουρκικός στρατός είχε αποκτήσει τον τελευταίο καιρό εκ νέου ισχύ και επιρροή, όλοι πίστευαν ότι δεν μπορούσε πλέον να ελέγχει την πολιτική κυβέρνηση. Το ερώτημα τώρα είναι κατά πόσον θα χρειαστεί τις προσεχείς ημέρες έκτακτη σύνοδος των πρεσβευτών του ΝΑΤΟ.
Η τουρκική κυβέρνηση επέρριψε αμέσως την ευθύνη του πραξικοπήματος στον Φετουλάχ Γκιουλέν, τον ιμάμη που ζει αυτοεξόριστος στην Πενσιλβάνια. Στο παρελθόν, οι σχέσεις του Γκουλέν με τον Ερντογάν ήταν άριστες. Το 2013, όμως, οι σχέσεις των δύο ανδρών χάλασαν, όταν ο τότε πρωθυπουργός κατηγόρησε τον Γκιουλέν ότι υποκίνησε τις έρευνες για διαφθορά με στόχο κυβερνητικά στελέχη.
Η απόπειρα πραξικοπήματος σημειώνεται σε μια πολύ τεταμένη συγκυρία στην Τουρκία. Στα τέλη του Ιουνίου του 2015, ο πόλεμος ξανάρχισε στις κουρδικές περιοχές, με τον στρατό να υποστηρίζει τις δυνάμεις της αστυνομίας στις εξεγερμένες κουρδικές πόλεις που είχαν περάσει στον έλεγχο του ΡΚΚ.
Εκτός από τις συγκρούσεις στη νοτιοανατολική Τουρκία, οι μεγάλες πόλεις της χώρας επλήγησαν από επιθέσεις που οργάνωσαν οι κούρδοι αντάρτες εναντίον των δυνάμεων ασφαλείας. Την ίδια στιγμή, άλλες επιθέσεις με θύματα δεκάδες αμάχους αποδόθηκαν στο Ισλαμικό Κράτος, με τελευταία την επίθεση στο αεροδρόμιο Ατατούρκ της Κωνσταντινούπολης, στις 28 Ιουνίου, όπου βρήκαν τον θάνατο 44 άνθρωποι.
Σύμφωνα με τον Σοονέρ Τσαγκαπτάι, διευθυντή του τουρκικού προγράμματος στο Washington Institute for Near East Policy, το πραξικόπημα θα περιπλέξει τα πράγματα με τις ΗΠΑ, καθώς υπάρχουν νόμοι που απαγορεύουν στο Πεντάγωνο να συναλλάσσεται με χώρες που η νόμιμη κυβέρνησή τους έχει ανατραπεί. Η σημασία της Τουρκίας για τις αμερικανικές επιχειρήσεις κατά του Ισλαμικού Κράτους, όμως, είναι τόσο μεγάλη, ώστε η Ουάσινγκτον δεν μπορεί να στερηθεί τη συνεργασία με την Αγκυρα.
* tanea.gr
