Η συγχώνευση των ολιγοθέσιων Σχολικών Μονάδων: πρώτο και μέγιστο πρόταγμα η άρτια εκπαίδευση των παιδιών του λαού μας. (Ιωάννης Π. Μπάκανος π. Σχολικό

Θα προσπαθήσουμε να είμαστε απλοί και κατανοητοί. Στην περιφερειακή αυτοδιοίκηση πραγματοποιήθηκαν τολμηρά και μεγάλα βήματα. Οι κοινότητες και οι καποδιστριακοί δήμοι αναδιοργανώθηκαν σε νέους «καλλικρατικούς», προκειμένου να ανταποκριθούν στα σύγχρονα κοινωνικά, οικονομικά και πολιτικά δεδομένα λειτουργίας και διοίκησης. Με όμοιο τρόπο είναι ανάγκη να προχωρήσουν και τα λίγα μικρά σχολεία πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Θα εξαιρεθούν μόνο εκείνα για τα οποία οι λύσεις είναι δύσκολες λόγω γεωγραφικών συνθηκών (ορεινά) και μεγάλων αποστάσεων από γειτονικά κεντρικά σχολεία. Για αυτές τις λύσεις θα διεξαχθεί διάλογος με τα ενδιαφερόμενα μέρη: γονείς, τοπικά αυτοδιοικητικά συμβούλια, εκπαιδευτικούς φορείς, περιφερειακή αυτοδιοίκηση. Θα διατυπωθούν απόψεις, θα προταθούν εναλλακτικές λύσεις, θα κατατεθούν προτάσεις και θα αναληφθούν δεσμεύσεις από τους αρμόδιους αυτοδιοικητικούς και κρατικούς φορείς. Με κάθε ειλικρίνεια και χωρίς τον φόβο του λεγόμενου πολιτικού «κόστους». Οι καιροί είναι χαλεποί και δεν επιτρέπονται παραγοντισμοί και μικροϋπολογισμοί από κανέναν αιρετό άρχοντα, κρατικό αξιωματούχο ή άλλον παράγοντα. Να αλλάξουμε τρόπο σκέψης και νοοτροπία. Κάποια στιγμή ο διάλογος πρέπει να λήξει, προκειμένου να ληφθούν δίκαιες, πειστικές και χρήσιμες αποφάσεις. Να μην αφήσουμε την αδράνεια, κάτω από το πέπλο του διαλόγου να μεταθέτει, να διαιωνίζει και να τελικά να ακυρώνει κάθε καινοτομία και κάθε εκπαιδευτική ή άλλη μεταρρύθμιση. Το ζητούμενο σήμερα από την εκπαίδευση είναι το ποιοτικό στοιχείο: τα νέα προγράμματα σπουδών, οι ξένες γλώσσες, η πληροφορική, η γυμναστική, η μουσική, οι σύγχρονοι μέθοδοι διδασκαλίας, η ενισχυτική διδασκαλία και η ειδική αγωγή, το ολοήμερο σχολείο και νηπιαγωγείο, η διαπολιτισμική εκπαίδευση, η επιμόρφωση των εκπαιδευτικών. Όλα αυτά είναι τα νέα δεδομένα και οι βασικές αρχές που χαρακτηρίζουν το νέο σχολείο, το οποίο συνδέεται με τη ζωή και προετοιμάζει τα παιδιά για τη ζωή. Είναι τα νέα στοιχεία που ανανεώνουν το πολυθέσιο σχολείο, που στερούνται όμως τα παιδιά της υπαίθρου, λόγω της φύσης των σχολείων τους, που εξυπηρετούν μόνο βασικές μορφωτικές ανάγκες. Πιο συγκεκριμένα στα ολιγοθέσια σχολεία υπάρχει μεγάλη δυσκολία στην εφαρμογή των σύγχρονων προγραμμάτων σπουδών, τον χρόνο διδασκαλίας ανά τάξη και μάθημα, τη μέθοδο διδασκαλίας. Ακόμη και τα νέα βιβλία απαιτούν περισσότερη εργασία και βοήθεια. Οι γονείς στην ύπαιθρο δεν μπορούν να βοηθήσουν τα παιδιά τους, είτε γιατί δεν έχουν χρόνο είτε γιατί δεν ξέρουν πώς να τα βοηθήσουν. Οι ξένες γλώσσες δεν διδάσκονται, ούτε υπάρχει δυνατότητα για γυμναστή ή μουσικό. Ο χρόνος διδασκαλίας για το γλωσσικό μάθημα στην Α΄ τάξη δημοτικού προβλέπεται στα 25 λεπτά την ημέρα, ενώ στα πολυθέσια 90λ. Σε μια εβδομάδα το παιδί του μονοθέσιου σχολείου θα διδαχθεί τόσο χρόνο τη «γλώσσα» όσο το παιδί του πολυθέσιου σε μία ημέρα. Ο μαθητής της Α΄ τάξης, ενώ μένει στο σχολείο 5 ώρες, θα μιλήσει με το δάσκαλο 50 λεπτά περίπου. Τον υπόλοιπο χρόνο θα εργάζεται σιωπηρά. Και για τις άλλες τάξεις η κατάσταση είναι σχεδόν η ίδια. Μέσα σε αυτά τα ασφυκτικά χρονικά πλαίσια δεν μπορεί να εξελιχθεί καμία μέθοδος διδασκαλίας. Ο δάσκαλος με ηρωικές προσπάθειες «τρέχει» να προλάβει όλες τις τάξεις και τα αποτελέσματα δεν τον δικαιώνουν. Την κατάσταση αυτή τη βιώσαμε προσωπικά για μια δωδεκαετία στα σχολεία της πατρίδας μας και δεν θεωρητικολογούμε. Στα σχολεία «ανάγκης», όπως τα ονομάζουμε, έχουμε τη λειτουργία της συνδιδασκαλίας. Οι τάξεις π.χ. Γ΄ και Δ΄ τη μία σχολική χρονιά διδάσκονται τα μαθήματα της Γ΄ και την άλλη τα μαθήματα της Δ΄ εκτός από τα μαθηματικά, τα οποία διδάσκονται κανονικά αλλά πάντοτε στον μισό χρόνο απ’ ό,τι στα πολυθέσια σχολεία. Το ίδιο ισχύει και για τις Ε΄ και ΣΤ΄ τάξεις. Συμβαίνει δηλαδή, πιο αναλυτικά, το παιδί από τη Β΄ τάξη να προαχθεί στην Γ΄ αλλά να διδαχθεί τη γλώσσα και την ιστορία της Δ΄. Τα πράγματα εδώ δεν είναι απλά. Παραβιάζεται η φύση της νοητικής και ψυχικής ανάπτυξης του παιδιού, αφού αναγκάζεται να ανταποκριθεί σε υψηλότερο γνωστικό επίπεδο και σε έναν εννοιολογικό, αφηρημένο κόσμο, ενώ η σκέψη αυτής της ηλικίας (8-9 ετών) κινείται σε συγκεκριμένα αντικείμενα, τα οποία συνδέονται με τα βιώματα και με οικείες ή ευχάριστες ακουστικές και οπτικές παραστάσεις. Το παιδί της Γ΄ τάξης με άλλα λόγια, αντί να διδαχθεί στην Ιστορία τον ευχάριστο μυθικό κόσμο, βρίσκεται, εξαιτίας της συνδιδασκαλίας, αντιμέτωπο π.χ. με τα «γεωμετρικά ή κλασικά χρόνια», τα οποία ελάχιστα γίνονται αντιληπτά ως ιστορική περίοδος και ουδόλως συγκινούν τον ψυχικό του κόσμο. Το ίδιο ισχύει και για το γλωσσικό μάθημα και από εδώ αρχίζουν ή οξύνονται οι μαθησιακές δυσκολίες. Ο προφορικός και ο γραπτός λόγος δεν καλλιεργούνται με χρονική άνεση. Το παιδί δεν αναπτύσσει τις επικοινωνιακές δεξιότητες στο βαθμό που θα έπρεπε. Γιατί γλώσσα πάνα απ’ όλα σημαίνει επικοινωνία μέσα στη σχολική κοινότητα και κατ’ επέκταση μέσα στην ευρύτερη κοινωνία που ζούμε. Ούτε η σκέψη αναπτύσσεται στο βαθμό που θα έπρεπε, γιατί η γλώσσα και η σκέψη εξελίσσονται παράλληλα. Το παιδί κατακτώντας τη γλώσσα του διεισδύει στον κόσμο της γνώσης και των επιστημών. Ονομάζει τα αντικείμενα, επικοινωνεί με τον περιβάλλοντα κόσμο, αντιλαμβάνεται τις σχέσεις των πραγμάτων και οργανώνει τη ζωή. Τα παιδιά με ειδικές μαθησιακές ανάγκες ή άλλα ψυχοσωματικά προβλήματα έχουν ανάγκη από ιδιαίτερη διδακτική ενίσχυση και αντιμετώπιση. Κάτι τέτοιο όμως καθίσταται αδύνατο λόγω της φύσης του προγράμματος στα ολιγοθέσια σχολεία. Ούτε χρόνος υπάρχει ούτε και ιδιαίτερες γνώσεις για τη βοήθεια τους, ενώ στα πολυθέσια σχολεία λειτουργούν «τάξεις ενισχυτικής διδασκαλίας» ή «τμήματα ένταξης» με δασκάλους εκπαιδευμένους στην ειδική αγωγή και δίνεται η δυνατότητα να βελτιωθεί η εκπαίδευσή τους. Κάποιοι, στους παραπάνω προβληματισμός μας. θα μας πουν ότι έχουμε την τεχνολογία της πληροφορικής, έχουμε το διαδίκτυο και μπορούμε να λύσουμε αυτά τα προβλήματα με την τηλεκπαίδευση. Εδώ απαντούμε ότι έχουν δίκαιο ως ένα βαθμό. Πραγματικά τα προγράμματα από το διαδίκτυο μπορούν να βελτιώσουν την κατάσταση στα σχολεία μας και είναι απαραίτητα. Δεν πρέπει όμως να ξεχνούμε ότι ο υπολογιστής και οι διαδραστικοί πίνακες είναι μεν αξιοθαύμαστα και εξαιρετικά εργαλεία, αλλά δεν παύουν να είναι ένα «ψυχρό» μέσο και σε καμιά περίπτωση δεν μπορούν να υποκαταστήσουν το δάσκαλο-πρόσωπο και την ζωντανή παιδαγωγική και διδακτική διαδικασία. Πρώτα βάζουμε το δάσκαλο και έπειτα τα εργαλεία για τη δουλειά μας. Όλα όσα εκθέσαμε μέχρι τώρα προβάλλουν σε αδρές γραμμές την προβληματική λειτουργία αυτών των σχολείων. Σήμερα έχουμε τη δυνατότητα να την υπερβούμε: άλλες εκπαιδευτικές λύσεις, άλλη κοινωνική και οικονομική ανάπτυξη, καλό οδικό δίκτυο και μέσα μετακίνησης. Ελπίζουμε ότι οι κάτοικοι των μικρών δημοτικών διαμερισμάτων θα συνειδητοποιήσουν το συμφέρον των παιδιών τους, θα άρουν τις επιφυλάξεις και το ρομαντισμό τους για τις ομορφιές, τα σύμβολα και τους συμβολισμούς της ξεχωριστής τοπικής πατρίδας, τα οποία κανείς δεν διανοείται να τους τα αρνηθεί. Εξάλλου οι συμβολισμοί και ιστορία μας τον άθλο εμπεριέχουν, το δρόμο του αγώνα και της σκληρής προσπάθειας για την πρόοδο μάς δείχνουν. Η δύναμη της αλλαγής μέσα στον ιστορικό χρόνο μάς αναγκάζει να προσαρμοστούμε στα νέα δεδομένα για να επιβιώσουμε και να θεσπίσουμε νέους θεσμούς πολιτικής, εκπαιδευτικής οργάνωσης και λειτουργίας. Οι εκπαιδευτικοί υποστηρίζουν ότι από το εν λόγω εγχείρημα θα χαθούν οργανικές θέσεις. Αυτό εν μέρει είναι σωστό. Αναιρείται όμως από τις πολλές νέες ειδικότητες που δημιουργούνται στην εκπαίδευση. Εξάλλου ένα τέτοιο επιχείρημα, η απώλεια δηλαδή οργανικών θέσεων εκπαιδευτικών ουδόλως πείθει την κοινωνία και δεν δικαιώνει ηθικά τους εκπαιδευτικούς στη λαϊκή συνείδηση σε εποχή μεγάλης οικονομικής δυσχέρειας. Πρώτο και μέγιστο πρόταγμα είναι η άρτια εκπαίδευση των παιδιών του λαού μας. Όλα τα άλλα έπονται. Οι δύσκολοι καιροί που ζούμε δεν επιτρέπουν καμία ολιγωρία στην κρατική μας οντότητα, στη συλλογική κοινωνική λειτουργία και προπαντός στην εκπαίδευση. Η προσπάθεια που γίνεται σήμερα ήδη έπρεπε να υλοποιηθεί εδώ και χρόνια. Και τώρα όμως δεν είναι αργά. Δυσκολίες στο εγχείρημα θα υπάρχουν, αλλά απέναντι υπάρχει η διαλλακτικότητα του Υπουργείου Παιδείας και η ανοικτή σκέψη της Υπουργού που μπορεί να διακρίνει τις προβληματικές λεπτομέρειες και δηλώνει ότι θα διορθώσει ό,τι είναι λαθεμένο. Η εκπαίδευση δεν είναι μια στατική κατάσταση, αλλά εμπεριέχει τη δυναμική της διαρκούς εξέλιξης και μεταβολής. Κανένας μας δεν έχει το δικαίωμα, ούτε και οι γονείς, να στερήσει τα παιδιά από τον κόσμο της σύγχρονης γνώσης. Ο λόγος μας όμως για τα εκπαιδευτικά θέματα να είναι λόγος γνώσης και αλήθειας, η συμπεριφορά μας να παιδαγωγεί μαθητές και πολίτες. Οραματιζόμαστε πολυθέσια σχολεία στην περιφέρεια στις έδρες των δήμων ή στα μεγάλα δημοτικά διαμερίσματα, όπου θα φοιτήσουν τα παιδιά από τα ολιγοθέσια σχολεία και θα έχουν κάθε τι καινούργιο της επιστήμης και της αγωγής: την ενισχυτική διδασκαλία, τις σύγχρονες μεθόδους διδασκαλίας, τη σύγχρονη τεχνολογία της πληροφορικής, τα βιβλία της εποχής τους, τις ξένες γλώσσες, καλλιτεχνικά και αθλητικά προγράμματα. Θα προσπαθήσουμε να άρουμε τις εκπαιδευτικές ανισότητες και να δώσουμε ίσες ευκαιρίες για μάθηση σε όλα τα παιδιά. Φτάνει και τα ίδια να κοπιάσουν και να διαβάσουν. Άλλος δρόμος για την επιτυχία στη ζωή τους δεν υπάρχει από τα ανοιχτά μάτια και τα ανοιχτά σχολεία. Να σταματήσουμε επιτέλους οι ενήλικες να εκθέτουμε την παιδική παρόρμηση και αθωότητα στους δρόμους και στα γραφεία εκπαιδευτικών υπηρεσιών. Υπάρχουν άλλοι νόμιμοι και ηθικοί τρόποι διαμαρτυρίας και προβολής δίκαιων αιτημάτων σε μια δημοκρατική πολιτεία. Η αληθινή προσφορά υπηρεσίας από τους εμπλεκόμενους φορείς είναι να διασφαλίσουν ασφαλή μετακίνηση των μαθητών, άρτια υποδομή και λειτουργία των νέων σχολικών μονάδων. Επιλογικά σημειώνουμε ότι το όνειρό μας και ο ρομαντισμός μας για το μέλλον των παιδιών μας είναι: να προσφέρουμε ουσιαστική και ποιοτική εκπαίδευση στην περιφέρεια με πολυδύναμες σχολικές μονάδες. Να βαδίσουμε στο παρόν και το μέλλον με ευθύνη, γνώση, αυτοπεποίθηση, προγραμματισμό, οργάνωση και ουσιαστική αξιολόγηση της δουλειάς μας. Με δημιουργική φαντασία, πρωτοβουλία και μεράκι για το εκπαιδευτικό έργο θα ωφελήσουμε τα παιδιά μας και θα συμβάλλουμε στην πρόοδο του λαού μας. Ο Ιωάννης Μπάκανος είναι εκπαιδευτικός-Σχολικός Σύμβουλος της Α/θμιας Εκπαίδευσης. Διαθέτει πτυχίο και Master φιλολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Διδακτορικό δίπλωμα της Παιδαγωγικής Σχολής Φλώρινας του Πανεπ. Δυτικής Μακεδονίας. Εργάστηκε για 22 έτη ως εκπαιδευτικός σε όλους τους τύπους των Σχολείων της Α/θμιας εκπαίδευσης και για 12 έτη ως Σχολικός Σύμβουλος. Τα 7 από αυτά ως Προϊστάμενος Επιστημονικής και Παιδαγωγικής Καθοδήγησης της Περιφερειακής Διεύθυνσης Εκπαίδευσης Δυτικής Μακεδονίας. Αυτή τη στιγμή έχει αποχωρήσει από την υπηρεσία λόγω συνταξιοδότησης.